Kemalist mi sosyalist mi?
Literatürk Edebiyat Festivali`nin Essen Merkez Kütüphanesi salonunda düzenlenen kapanış etkinliğine ilgi hayli yoğundu.
Kapıdan sokağa kadar uzayan kuyrukta bekleyenler içeri girdiğinde yer bulmakta zorlandılar. Tıka basa dolan salonda izleyenler salona girdiklerinde Hamdi Gezmiş ve Can Dündar`ı uzun süre ayakta alkışladı.
Can Dündar`ın, Deniz Gezmiş`in kardeşi Hamdi Gezmiş`in elindeki “Deniz Gezmiş anılarıyla” hazırladığı “Abim Deniz” kitabı geçen sene yayımlandı. WDR- Radyo editörlerinden Murad Bayraktar`ın sunumunu yaptığı etkinlikte, Can Dündar kitaptan kısa bölümler okudu. Söyleşi bölümünün ardından dinleyenlerin soruları da yanıtlandı.
Kitabı hazırlamaya nasıl karar verdiği ile ilgili bir soruya Can Dündar, “Deniz Gezmiş`in üzerine çok yazılıp çiziliyordu. Bana bir takım Deniz`e ait olduğu söylenen şiirler, ses kayıtları notlar vs. geliyordu. Ben bunların Deniz`e ait olduğundan şüphelenip Hamdi Gezmiş`e soruyordum. O da bir gün bana, Deniz Gezmiş`le ilgili elinde olan özel, bilgi mektup ve fotoğraflarla anılarını yazmak istediğini, bu şekilde yanlış bilgilerin de önüne geçmek istediğini söyleyince, bu kitap doğdu” sözleriyle “Abim Deniz” kitabının yazılış sürecini anlattı.
Gezi örgütsüz bir hareket
Bayraktar yönetimindeki söyleşi bölümünde daha çok 68 kuşağı ile şimdiki kuşağın karşılaştırılması, Gezi eylemleri üzerine sorular geldi. 68 kuşağı ile Gezi dönemi arasındaki farkı anlatan Hamdi Gezmiş, “O zamanki hareket bir örgütlü mücadeleydi, Gezi dipten gelen bir dalga ile örgütsüz bir mücadele. Bu elbette 80 darbesi ile gelen, siyasi parti, sendika yasakları, toplumdaki örgütlülük hareketlerinin dağıtılmasıyla toplumun apolitize edilmesinin bir sonucu” sözleriyle 68 kuşağının devrimci hareketiyle Gezi eylemlerinin arasındaki örgütlenme farkını vurguladı.
Deniz Gezmiş bu toplumun vicdanıydı
“Deniz ağbim bu toplumun vicdanıydı gerçekten de haksızlığa adaletsizliğe hiç tahammül edemiyordu Ama şu var, toplumun her kesiminden birçok insan sağcı olsun solcu olsun aradığı üstün değerleri onda buluyordu. Babamın bir sözü vardı: `Deniz`i ölüme götüren yurt sevgisiydi`. O dönemin gençlik önderleri kendilerini feda ettiler” diyen Hamdi Gezmiş, 68`lilerin birleştirici ve bütünleştirici felsefesine dikkat çekti.
Etnik farklılıklar vurgulanmıyordu
Hamdi Gezmiş ayrıca ağabeyinin idam edilmeden önce sarfettiği sözlere de gönderme yaparak “Ağabeyim iyi bir sosyalistti. O dönemde hemen hemen tüm öğrenci kitlesi bir bütünlük içerisinde etnik ya da başka farklılıklara yer vermeden, sadece sosyalist olma ögesini öne çıkararak bir bütün içersinde hareket ediyordu. Bunu da sağlayan o genç öğrenci liderleriydi” dedi.
Deniz Gezmiş kemalist miydi?
CHP NRW Gençlik Kolları`ndan Ceren Sarıyar`ın Deniz Gezmiş kemalist miydi sorusunu Can Dündar “Deniz Gezmiş, kemalizmi sosyalizm açısından yorumlayan bir sosyalistti. O, o devrin kuşağı, Atatürk`ü bir solcu kahraman olarak görüyordu. Milli mücadelenin anti- emperyalist yanını vurguluyorlardı ve haklılardı. Şunu unutmayalım 23-24 yaşlarından öğrencilerden söz ediyoruz. Onların o kısacık hayatları çok büyük mücadelerle geçmiş. Öyle çok büyük ideolojik birikimler edinemediler. Ama kendi okudukları Atatürk onların gözünde daha adil, daha eşitlikçi, sosyal bir cumhuriyet kuran bir liderdi” sözleriyle yanıtladı.
Hamdi Gezmiş ise ağabeyinin askeri yargıtayın ölüm cezalarını onamasından sonra, babasına yazdığı mektuptan Deniz Gezmiş`in cümlelerini okuyarak yanıt verdi:
“Benim sağlığım ve moralim yerinde bundan hiçbir endişen olmasın. Nasıl benim Türkiye`nin bağımsızlığını tekrar kazanacağından en ufak bir şüphem yoksa. Ayrıca sen, Mustafa Kemal döneminde yaşayıp, bağımsızlığın ne olduğunu gördün dolayısıyla.“
Deniz Gezmiş`in bu sözlerinin ardından Hamdi Gezmiş, “O hiçbir zaman Mustafa Kemal`den de Türkiye`nin bağımsızlığından da vazgeçmedi. Bunu kavrayamayanlar başka şekilde yorumluyorlar. O gerçekten yurdunu çok seviyordu” diyerek Deniz Gezmiş`le kemalizm ilişkisine açıklık getirdi.
Etkinlik sonrasında ikili “Abim Deniz” kitabını imzaladı.
Hülya Sancak/ Essen
