Türkiye’den nasıl emekli olabilirsiniz, cevaplar burada

Artık, tek maaşın, tek emekliliğin, yetmediği ekonomik koşullar, insanları alternatif gelir kaynakları aramaya yöneltiyor. Almanya’da da sistem uzun yıllar önce, vatandaşlarına ek emeklilik fonlarını önermeye başlamıştı. Türkiye Cumhuriyeti’nin yurt dışında yaşayan vatandaşları için bu bağlamda sunduğu çok önemli bir hizmet var: Yurt dışı hizmet borçlanması yoluyla emeklilik. Bu bağlamda vatandaşlardan gelen pek çok soruyu derleyip T.C.Essen Başkonsolosluğu Çalışma Ataşesi Osmanbey Şahin ile bir söyleşi gerçekleştirdik:

Türkiye’den emekli olmak için kimler basvurabilir? Alman vatandaşı olan mavi kartlılar da başvurabilir mi?

Osmanbey Şahin: İster Türkiye’de bir işyerinde çalışmak suretiyle sigorta girişi olsun ister olmasın, herkes yurtdışında 18 yaşından itibaren çalışma, boşta geçen ve ev hanımlığı sürelerini borçlanarak Türkiye’den 3201 Sayılı Yasa kapsamında emekli olabilir. Yani Türk vatandaşları ile mavi kart sahibi Alman vatandaşı Türk soylular da emeklilik başvurusunda bulunabilirler. Ancak 18 yaşından sonra yurtdışında Türk vatandaşı olarak geçirilen çalışma, ev hanımlığı ve boşta geçen sürelerini değerlendirenler, prim gün şartlarını yerine getiriyorlarsa emekli olabilirler. Bu itibarla, Alman vatandaşı olup mavi kartlı olanlar yurtdışı hizmet borçlanması başvurusunda bulunabilir, ancak Türk vatandaşı olarak en az 10 yıllık ortalama ise 15 yıllık yurt dışı süresi yoksa emekli olma şartlarını yerine getiremezler.

Emeklilik başvurusu için aracı kuruma-avukata ihtiyaç var mı?

Osmanbey Şahin:Türkiye’den emeklilik şartlarını öğrenmek, emeklilik başvurusunda bulunmak veya emekli aylığı bağlatmak için hiç bir şekilde avukat veya para karşılığında aracı kurum desteği almak gerekmez, zira çalışma ataşelikleri tüm emeklilik danışmanlık ve tercüme/tasdik hizmetlerini ücretsiz olarak başkonsolosluklarda vermektedirler. Hatta tüm bu hizmetler RANDEVUSUZ olarak sunulmaktadır.

Türkiye’den emekli olmak için ne tür belgeler gerekli? Şartlar nedir, Türkiye’de çalışmış olmak gerekli mi?

Şahin: Türkiye’den emeklilik başvurusu yapacak ev hanımları;

Almanya’daki ikamet sürelerini detaylı gösteren ikamet belgesi (Erweiterte Meldebescheinigung- bu belge Almanya’ya gelinen tarihten bu yana tüm adresleri tarihleriyle birlikte gösteren bir belgedir) ve Alman Emeklilik Kasasından temin edilecek hizmet belgesi (Versicherungsverlauf- kadınlar çocuk yetiştirme sürelerini de bu cetvele işletmeleri gerekmektedir. Bunun için çocukların doğum belgeri ile Alman Emeklilik Sigortası Kurumuna başvurmak ve doğum sürelerini tanıttırmak yeterlidir.) ile çalışma ataşeliklerine başvurabilir, ikamet belgelerini ücretsiz olarak Türkçe tasdik yaptırabilirler.

Erkek ise emeklilik başvurusu yaparken hizmet cetvelini (Versicherungsverlauf) SGK’ya sunması yeterli olacaktır. Erkekler çalışma sürelerini borçlandıkları için ikamet belgesi (Meldebescheinigung) sunmak zorunda değillerdir. Ayrıca serbest meslek yapan erkek veya kadınlar hizmet sürelerinin tespiti için IHK veya Belediye’den (Gewerbeamt) serbest meslek yaptıkları süreyi gösteren bir belgeyi (Gewerbeanmeldung veya IHK Mıtgliedsbescheinigung) ataşeliklere tasdik ettirip SGK’ya sunabilirler.

Türkiye’den emekli olmak için Türkiye’de de çalışmış olma şartı aranmaz, bu şekilde çalışması olmayanlar Bağkur (4 b) statüsünden emekli olabilir. Bağkur üzerinden Türkiye’de çalışmadan emekli olmak isteyen kadınlar 7200 gün, erkekler ise 9000 gün fiili hizmet süresini borçlanma yaparak tamamlamaları gerekmektedir. Bu durumda ödenecek miktar bir hayli fazla olacaktır. Unutulmamalıdır ki, Bağkurlu olarak emekli olanlar eski tabirle SSK (4a)‘lı olarak emekli olanlardan daha az aylık almaktadırlar.

SSK (4a)‘lı olarak Türkiye’de bir iş girişi olanların emeklilik şartları işe girdikleri tarihe göre değişmekte olup, erken tarihlerde çalışmaya başlayanlar daha erken emekli olabilmektedirler. Ayrıca 08.09.1999 yılından önce Türkiye’de sigortalı olarak (SSK’lı) bir işe girmiş Hanımlar 15 yıl hizmet süresi, 58 yaş ve 3600 prim gün ödenmesi şartıyla emekli olabilirlerken, erkekler de 15 yıl hizmet süresi 60 yaş ve yine 3600 gün prim ödeme şartıyla emekli olabilmektedirler.

Emeklilik başvurusu nereye yapılıyor? Şahsen başvuru gerekir mi?

Şahin: Yurtdışından emeklilik yani hizmet borçlanması başvuruları posta yoluyla iadeli taahütlü olarak, başvuru sahiplerinin nüfusa kayıtlı oldukları veya mernis sisteminde Türkiye’de ikamet adresleri mevcutsa bu adreslerin bağlı bulundukları SGK İl Müdürlüklerine veya büyük şehirlerde SGK İlçe Sosyal Güvenlik Merkezlerine başvurmaları gerekmektedirler. Şayet Türkiye’de, Almanya’ya gelmeden önce uzun süreli çalışılmış ise çalışmanın geçtiği SGK İl Müdürlüklerine yurtdışı borçlanma başvurusunda bulunulmalıdır. Hiçbir şekilde başvuru yapmak için bağlı bulunulan SGK il müdürlüklerine şahsen gitmek gerekli değildir.

Türkiye’den emekli olanlar maaş alanlar, Almanya’da emekli maaşı alabilir mi?

Şahin: Türkiye’den emekli olanlar aynı anda da Almanya’dan yaşlılık (Altersrente) veya malül aylığı (Erwerbsminderungsrente) alabilirler. Ancak alınan aylıkların ilgili maliye müdürlüklerine de bildirilmesi gerekir. Türkiye’den alınan aylıklar ek aylık (Zusatzrente) olarak nitelendirilmekte olup, tüm hakedilen aylıkların vergi yükü getirip getirmediğine dikkat edilmesi gerekmektedir.

Türkiye’den alınan aylıklar Almanya’daki aylık miktarını etkilemez.

Türkiyeden emekli olanlar/maaş alanlar Almanya’da çalışabilir mi?

Şahin: Türkiye’de yurtdışı hizmet borçlanması sonucu kendisine yaşlılık veya malullük aylığı bağlananlar/maaş alanlar yurtdışında çalışamaz, serbest meslek icra edemez veya cüzi çalışma (minijob-nebenjob-geringfügige Beschäftigung) yapamazlar. Ancak, 28.06.2012 tarihinde yayınlanan bu Genelge (2012/24 Sayılı Genelge) yürürlüğe girmeden önce kendisine Türkiye’den aylık bağlanan veya aylık bağlama süreci tamamlanan aynı zamanda bu tarihten önce mini job yapmakta olanlar 29.06.2012 tarihinden itibaren geçerli yukarıda getirilen çalışmama veya mini job yapmama yasağına tabi değildirler. Dikkat edilmesi gereken 29.06.2019 tarihinden önce aylık bağlama işlemleri bitmiş ve bir mini job yapıyor olanların bu kapsamda değerlendirilecek olmasıdır.

Türkiye’den emekli olanlar her iki ülkenin de sosyal hizmetlerinden yararlanabilir mi? (Türkiye’de SGK-Hastane vs../ Almanya’da Alman sağlık sistemi)

Şahin: Almanya’da ikamet etmekte olan ve Almanya sağlık sigortası kasalarından herhangi birine kaydı olan, çalışma aylığından veya emeklilik aylığından prim kesilen bir kişinin hem Almanya’da hem de Türkiye’de geçici bulunduğu sürede (6 ay) Almanya sağlık sigortası üzerinden sağlık hizmeti alma hakkı bulunmaktadır.

Şahin:  Bir vatandaşımız hem Almanya’da hem de Türkiye’de emekli ise, Türkiye’de bulunduğu süre boyunca da ( 6 ay) Almanya sağlık kasası üzerinden tedavi masrafları karşılanır.

Ancak 6 aydan sonra Türkiye emekliliği üzerinden tedavi masrafları karşılanmaya başlar. Diğer taraftan, bir kimse sadece Türkiye’den emekli ise ve Türkiye’den almış olduğu aylık 445 Avro’yu geçmiyorsa eşinin Almanya’daki sigortası üzerinden hem Almanya’da hem de Türkiye’de tedavi masrafları karşılanır. Ancak Türkiye’de 6 aydan daha fazla kalması durumunda tedavi masrafları Türkiye emekliliği üzerinden karşılanmaya başlar.

Bu sebeple, vatandaşlarımız Türkiye’ye tatile giderken ister Türkiye’de emekli olsun ister olmasın, muhakkak Almanya sağlık kasasından Türrkiye’de kalacakları süre boyunca geçerli olacak bir sağlık hizmetleri belgesi ( A/T 11) düzenletmeleri gerekmektedir. Türkiye’de bulundukları süre boyunca bu belgeyi SGK’ya ibraz etmeleri ve Yupass alıp tedavi işlemlerine başlamaları gerekmektedir.

Türkiye’den emekli olan bir kişinin sağlık sigortasından Türkiye’de eşi de yararlanabilir mi?

Şahin:  Türkiye’de emekli olan bir vatandaşımızın ikamet yeri Almanya değil de Türkiye olmuşsa, bu durumda Almanya’ya geldiklerinde hem sigortalı hem de eşi Türkiye’den alacakları T/A 11 belgesi ile Almanya’da ücretsiz tedavi olabileceklerdir. Ancak Almanya’da ikamet eden bir vatandaşımız, Almanya’da zorunlu sağlık sigortası sistemine aktif çalışıyor olmasından veya Almanya’da emekli aylığı alıyor olmasından dolayı dahilse, bu durumda Türkiye’deki emekli aylığından Almanya sağlık sigortası kasaları sigorta primi kesmeye başlayacak ve sağlık hizmetlerini Almanya kasaları üstlenecektir.

Diğer taraftan Türkiye’de emekli olan vatandaşımızın Almanya’da ikamet eden ve Almanya’da emekli eşi kendi Almanya sağlık sigortasına tabi olduğundan birlikte Türkiye’ye gittiklerinde eş kendi sigortasından dolayı Almanya üzerinden Türkiye’de tadavi edilir, ancak Türkiye’den emekli olan kişi ise 6 aydan sonra SGK emekliliği sebebiyle bu Kurum üzerinden tedavi hizmetleri verilir.

Almanya’da malülen emekli olan biri (raporlu sağlık sorunu olan mesela görme kaybı) Türkiye’den de malülen emekli olabilir mi?                        

Şahin:  Almanya’da malulen emekli olan vatandaşlarımız Türkiye’den yurtdışı hizmet borçlanması kapsamında doğrudan malul olarak emekli olamazlar. Almanya’da alınan raporlar Türkiye’de malullük tespitinde doğrudan kabul edilmez, Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri, başvuru sahibini o ildeki tam teşekküllü bir hastaneye sevk ederek heyet raporu sonucu maluliyetinin tespitini yaptırmasını ister. Maluliyeti tespit edilen kişinin malülen emeklilik şartlarını yerine getirmesi halinde Türkiye’den de malulen emekli olması mümkün olur. Dolayısıyla Almanya’da alınmış engelli kimlikleri vatandaşımızın hiç kontrol edilmeden Türkiye’den emekli olmasına tek başına yeterli değildir.

Kendisine Türkiye’den emekli aylığı bağlananlar güncel çalışma durumlarını SGK’ya bildirmeliler mi?

Şahin:  Türkiye’den emekli olan her vatandaşımız, yurtdışına çıkışlarının üzerinden 6 ay geçtikten sonra 3 ay içinde, ( ortalama her yıl olmak üzere) ‘’3210 sayılı Kanuna Göre Aylık Alanlara Mahsus Yoklama Belgesi’’ formunu doldurarak ilgili evraklar eklenmek suretiyle bağlı bulunulan SGK il müdürlüklerine göndermek zorunda. 06.11.2018 tarihinde yapılan Genelge değişikliği ile bu hususa daha çok dikkat edilmekte olup, yoklama belgesi göndermeyen vatandaşlarımızın aylıkları haber verilmeksizin kesilebilmektedir.

Türkiye’den aylık almaktayken Almanya’da ikamete dayalı bir sosyal yardım almak zorunda olanlar (Arbeitsagentur veya Jobcenter ödemeleri) ne yapmalıdır?

Şahin:  Bu durumda olan vatandaşlarımızın Türkiye’de aylık almakta oldukları sosyal güvenlik il müdürlüğüne, yurtdışında sosyal ödenek alacaklarını belirtir bir yazılı dilekçeyle başvurarak aylıklarını durdurmaları gerekmektedir. Bundan sonra Almanya’da sosyal yardım ödeneklerini almaya başlayabilirler. Bu ödemeler sona erdiğinde ise yeniden SGK il müdürlüğüne bir dilekçeyle başvurarak aylıklarını yeniden bağlatabilirler. Vatandaşlarımız ayrıntılı bilgi için bağlı bulundukları konsoloslukların çalışma ataşeliklerine müracaat edebilecekleri gibi, T.C. Essen Başkonsolosluğu Çalışma Ataşeliğini randevusuz olarak ziyaret edebilir,  0201- 793340 numaralı telefondan bilgi alabilirler.

Muhabirce/ Hülya Sancak- ESSEN