Modern ekonomi ve inanç sistemleri arasındaki ilişki

Geçen yıl temmuz ayında düzenlediği “Almanya’da Selefîlik: Sebepleri, Etkileri ve Alınması Gereken Tedbirler” konulu konferansı büyük ses getiren İslam Araştırmaları ve Kültürlerarası İşbirliği  Enstitüsü (İFİS&İZ), bu kez ekonomi alanında uluslararası bilim insanlarını, profesörleri, bankacıları, hukukçuları, işadamlarını, resmi ve etik kurum – kuruluş temsilcileri ile ekonomi uzmanlarını „Din ve Finans“ konulu konferansta bir araya getirdi.

Modern ekonomiyle inanç sistemleri arasındaki ilişkinin tartışıldığı konferans, İFİS&İZ’in kurucusu Prof.Dr. Hüseyin İlker Çınar’ın himayesinde, Avrupa Müslümanları Kültürevi’nin (KUDEM e.V) ve KT Bank’ın destekleri ile Mannheim’da KUDEM’in konferans salonunda yapıldı. Dini değerlere dayalı yatırımlar, kâr ile sosyal sorumluluk arasındaki denge, İslami Bankacılık ve sunduğu finansal çözümlerin tartışıldığı konferansa katılım yoğundu.

DİN VE AHLAKIN FİNANSAL SİSTEMDEKİ ÖNEMİ

Başta Almanya olmak üzere Malezya, Türkiye ve İngiltere’den uzmanların katıldığı konferansın açılışında konuşan İFİS&İZ’in kurucu başkanı Prof. Dr. Hüseyin İlker Çınar, insanların maddi ve gelip-geçici değerlere karşı aşırı tutku ve bağlılığının insanoğlunu derinden etkileyerek krize sürüklediğini, bu nedenle dinin ve ahlakın hayatın belli başlı alanlarında olduğu gibi finansal sistemlerdeki rolünün de son 10 yıldır yeniden ciddi bir şekilde tartışılmaya başlandığına vurgu yaparak, finans ve ekonomi konusunda İslami kaynaklara atıflarda bulundu.

Kuran`da ticaret hukukunun özünü oluşturan ayetlere değinen Prof. Çınar, bu ayetlerin yanısıra Peygamber Efendimizin sünnetlerinin de bu konuda yol gösterici olduğunu belirterek şunları söyledi: “Mekke`nin büyük bir hac kenti olduğu kadar İslam öncesi dönemlerde önemli bir ticaret merkeziydi. Hz. Muhammed`in peygamberliğini ilan etmeden önce ticaret yaptığı bilinmektedir. Bize kadar ulaşan ve hadis kaynaklarında dercedilmiş sayısız rivayetlerde, faiz yasağı, ödünç para verme, şirket türleri, alım-satım şekilleri, rehin verme vb. gibi ekonomik konular ayrıntılı olarak işlenmiştir. Ticaret hukuku ile tematik bir ilişkisi olan bu hadisler  kitâbü’l-büyû, kitâbü’t-ticâre, kitâbü’ş-şerike ve-l-müdârebe, kitâbü’s-selem, kitâbü’l-icâre, kitâbü’r-rehn gibi konu başlıkları altında hadis kitaplarında  sistematik olarak yerlerini almışlardır. Müslüman hukukçular ve iktisatçılar, en erken zamanlardan beri İslam hukukunun “muâmelât” başlığı altında ilgili ekonomik meseleleri ve sorunları belli metotlarla ve prensiplerle, zaman ve mekan koşulları dikkate alarak incelemişlerdir. Bu konuyla ilgili kutsal metinleri günümüze taşıyabilmeleri için ilgili ilahiyatçı ve iktisatçıların söz konusu ilimlerin ışığında  İslam ticaret hukukuna ilişkin verileri zaman-mekan kayıtlarını göz önünde bulundurarak ve İslamın özüne ve prensiplerine zarar vermeden işlemeleri gerekmektedir.

Bu metinlerin yeniden yorumlanmasında sadece teoloji ve ekonomi ilimleri değil, aynı zamanda diğer ilgili bilimleri de dikkate alma gereksinimi açıktır. İslam Ekonomisine ilişkin ortaya çıkan yeni husus ve problemlerin aşılmasında tarihi seyir içerisinde diğer alanlarda da olduğu ve uygulandığı gibi iǧtihād kurumu esas alınmalıdır. Bunun şartları da en geniş şekilde ilgili eserlerde bilim adamlarınca geniş bir şekilde tartışılarak tespit edilmiştir. Bu alanda keyfiliğe yer vermemek için İslam Hukukçuları tarafından geliştirilen bu şartların göz önünde bulundurulması gerekir.”

Uluslararası bilim insanları ve ekonomi uzmanları nazarında inanç sistemlerinin modern ekonomiye etkileri

Bilgi yüklü sunumunda önemli hususlara dikkat çeken Durham Üniversitesi İslam Ekonomisi ve Finansı Merkezi Direktörü Prof. Dr. Mehmet Asutay, ahlâkî iktisadın kriter ve özelliklerini tanıttı. Bu konuya ilişkin olarak hukûkî ve finansal unsurların yanında „yerleşmiş“ (embedded) olarak vasıflandırdığı ahlâkî ve etik değerlerin de belirleyici olduğunu dile getirdi. Dr. Frauke Demuth „An Islamic Economy based on Rizq“ başlıklı doktora çalışmasını tanıtırken Malezya Tekafül Birliği Başkanı Burhanuddin Bin Lukman ise Malezya’nın M&A konusundaki tecrübelerini islamî perspektiften izah etti. Global bağlamda İslam iktisadına ilişkin önemli bilgiler aktaran Bochum Rhein-Ruhr Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Volker Nienhaus, sunumunda konvansiyonel bankacılık ile dînî-etik bankacılığın sahip oldukları farklı işletme modellerini mukayese etti.

DİNİ ETİK BANKACILIK

Konuşmasında hâlihazırda yaygın olan finans modelleri ile islamî bankacılığın ortak noktalarına değinen Prof. Dr. Nienhaus, kendisinden önce Hessen ve Nassau Protestan Kilisesi’nin Sosyal Sorumluluk Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Brigitte Bertelmann’ın da ayrıntılı olarak ele aldığı dinî-etik bankacılığın tecrübe ve sisteminden istifade edilmesi önerisinde bulundu.

Münster Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Matthias Casper ve Almanya Fieldfisher LLP temsilcisi Dr. Rüdiger Litten tematize edilen konuların hukûkî boyutlarını ele alırken Almanya Federal Finansal Denetleme Kurumu (BaFin) temsilcisi Dr. Johannes Engels ise ilgili meseleleri denetim açısından değerlendirdi. Bu bağlamda Kuveyt Türk Bankası Genel Müdür Yardımcısı Dr. Ruşen Ahmet Albayrak yapmış olduğu sunumda islamî bankacılığın eko sistemini ve bu bağlamdaki „ stakeholder “ (paydaş) kuramını irdeledi. İslâmî bankalar ve husûsî olarak Almanya’da aktif olan kurumlar hakkında önemli hususlara dikkat çeken Türk-Alman İşverenler Derneği Başkanı Ender Önder, işletme modeli yanında sunulan üretimin de hayatın gerçeklerine ve aynı zamanda işveren ve şahısların ihtiyaçlarına uygun olarak şekillenmesi gerektiğini vurguladı.

“İFİS&İZ’İ ARAŞTIRMA VE BİLİM MERKEZİ YAPMAK İSTİYORUZ”

İFİS&İZ bünyesindeki Avrupa’nın en büyük bilimsel İslâm kütüphanesinde şu anda 70 bin eser bulunduğunun altını çizen Prof. Dr. Çınar, kütüphanedeki bilimsel kitap sayısını 100.000’e çıkarmayı, burasını genç bilim insanları için bir araştırma ve bilim merkezi haline getirmek istediklerini belirtti.

İFİS&İZ, 2016 yılından itibaren İFİS&İZ el-Gazzâlî Akademisi bünyesinde konsept bakımından Almanya’da eşi bulunmayan “Avrupa konteksinde akademik perspektiften klasik medrese usûlü eğitim” sunmaktadır. Öte yandan İFİS&İZ, bünyesinde barındırmış olduğu IFIS&IZ Puplications yayıneviyle kıymetli eserleri okurlarıyla buluşturmaktadır. Bu bağlamda İFİS&İZ, son olarak yakın zamanda sayın Prof. Dr. Hüseyin İlker Çınar hocaefendi’nin “Gönül Yazıları. Kur’ân-ı Kerîm ve Hadîs-i Şerîfler Işığında Tasavvuf ve Güzel Ahlâk” başlığını taşıyan ve günümüzde kimi tasavvufî anlayış ve yapılanmalarda müşahede edilen sorunlara, suistimallere, sapmalara ve aksaklıklara değinerek çözüm yollarını sunan bu kıymetli eseri insanlığın istifadesine sunmuştur.

KONFERANSA KİMLER KİMLER KATILDI?

• Prof.Dr. Hüseyin İlker Çınar (İFİS&İZ, ev sahibi)
• Prof. Dr. Mehmet Asutay (Orta Doğu ve İslam Siyasi Ekonomi ve Finans, Durham Üniversitesi, İngiltere)
• Ahmet Kudsi Arslan (KT Bank AG Almanya Yönetim Kurulu Başkanı, Almanya)
• Dr. Johannes Engels (Alman Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BaFin), Almanya)
• Dr. Frauke Demuth (Araştırmacı)
• Prof. Dr. Volker Nienhaus (Ruhr Üniversitesi, Bochum, Almanya)
• Prof. Dr. Matthias Casper (Münster Üniversitesi, Almanya)
• Dr. Brigitte Bertelmann (Hessen ve Nassau  Protestan Kilisesi, Almanya)
• Dr. R. Ahmet Albayrak (Kuveyt Türk Bankası Yönetim Kurulu Üyesi, Türkiye)
• Burhanuddin Bin Lukman (Malezya İslami Finans Uluslararası Şeriat Araştırma Akademisi, Malezya Merkez Bankası, İslami Finansal Kurumlar İçin Muhasebe ve Denetim Organizasyonu üyesi, Malezya)
• Dr. Rüdiger Litten (Fieldfisher, LLP, Almanya)
• Ender Önder (Alman-Türk İşverenler Derneği (TDU) Başkanı, Almanya)

Basin Bildirisi/MANNHEIM